Stefan Żeromski urodził się w roku klęski powstania styczniowego. Tradycje patriotyczne w domu Żeromskiego były niezwykle żywe, dlatego problemy te będą niejednokrotnie wracać w jego utworach. W utworze „Rozdziobią nas kruki i wrony” ukazana została problematyka narodowa. Akcja rozgrywa się pod koniec powstania i opowiada o zamordowaniu przez Moskali powstańca. Żeromski podkreśla fatalne skutki nieprzyciągnięcia do powstania chłopów (epizod z chłopem, który ograbia zabitego powstańca, a jego zwłoki zrzuca do dołu po ziemniakach). Obojętność i bezczeszczenie ciała zabitego jest według pisarza: ucisk najuboższych, ciemnota i zabobony. Chłopi nie czują żadnej tożsamości narodowej, nie są uświadomieni patriotycznie.

Opowiadanie „Doktor Piotr” zawiera problematykę moralną. Ukazuje jednostkę dokonująca wyboru. Ojciec tytułowego bohatera – Dominik jest nadzorcą, który okrada robotników, aby zdobyć pieniądze na studia syna. Dowiedziawszy się o nieuczciwości ojca Piotr postanawia oddać robotnikom pieniądze. W tym celu znowu musi wyjechać za granicę i zarobić pieniądze. Zrywa kontakt z ojcem. Żeromski ukazuje kolejna postać czystą moralnie, krytykuje rzeczywistość, w której jedni ludzi oszukują i wykorzystują drugich.

Wyzysk prostego i ubogiego człowieka pojawi się także w noweli „Zmierzch”. Ukazuje ona problematykę społeczną. Opisuje krótki epizod pary ubogich wieśniaków, zmuszonych do nieludzko ciężkiej pracy. Muszą pracować całymi dniami, aby przeżyć zimę.